Οι πολιτικοί της Ευρώπης συζητούν ανοιχτά πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την απειλή της πυρηνικής επίθεσης χωρίς την αμερικανική βοήθεια, σε ένα δραματικό σημάδι της βαθιάς κρίσης που τυλίγει τη διατλαντική συμμαχία υπό τον Ντόναλντ Τραμπ.
Σε μια τεράστια αλλαγή θέσης, το φαβορί για να γίνει ο επόμενος ηγέτης της Γερμανίας είπε ότι η ήπειρος πρέπει να βρει νέους τρόπους για να αμυνθεί χωρίς ο αμερικανικός στρατός να υποστηρίζει την πυρηνική του προστασία μέσω του ΝΑΤΟ.
Ο Φρίντριχ Μερτς, τον οποίο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πρόκειται να γίνει καγκελάριος μετά τις γερμανικές εκλογές της Κυριακής, είπε ότι η χώρα του θα πρέπει να κοιτάξει πέρα από τις ΗΠΑ στη Βρετανία και τη Γαλλία για πυρηνικές διασφαλίσεις. Υπό τον Τραμπ, είπε, δεν μπορούσε πλέον να βασίζεται η Αμερική.
«Πρέπει να έχουμε συζητήσεις τόσο με τους Βρετανούς όσο και με τους Γάλλους – τις δύο ευρωπαϊκές πυρηνικές δυνάμεις – για το αν η ανταλλαγή πυρηνικών δυνάμεων ή τουλάχιστον η πυρηνική ασφάλεια από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία θα μπορούσε να ισχύει και για εμάς», είπε ο Μερτς.
Το σχόλιο του Merz προαναγγέλλει μια σημαντική στρατηγική αλλαγή για τη Γερμανία, η οποία αντιστέκεται εδώ και καιρό στα γαλλικά σχέδια για στενότερη ευρωπαϊκή στρατιωτική συνεργασία, ειδικά στην πυρηνική άμυνα. Οι Χριστιανοδημοκράτες του Μερτς παραδοσιακά αγωνίζονται για να προστατεύσουν τις σχέσεις με τις ΗΠΑ λόγω των εκκλήσεων του Παρισιού για περισσότερη «στρατηγική αυτονομία» στην ΕΕ.
Μια αλλαγή γνώμης στη Γερμανία, την οποία αγκάλιασε πλήρως για πρώτη φορά μια καγκελάριος στο Βερολίνο, θα ήταν ακόμη ένα σημάδι του πώς η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο πριν από έναν μήνα τρύπασε τη σχέση με την Αμερική που εγγυάται την ευρωπαϊκή ασφάλεια από το 1945.
Την Παρασκευή, ο πρόεδρος και η ομάδα του δεν έδειξαν σημάδια υποχώρησης στην εχθρική ρητορική τους κατά της Ευρώπης —και ειδικότερα των ηγετών της Γερμανίας και του Ουκρανού Volodymyr Zelenskyy— μετά από μια σειρά επιθέσεων τις τελευταίες ημέρες.
Με δύο ημέρες πριν από τις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ JD Vance επιπλέει ακόμη και να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Γερμανία σε κάτι που θα ήταν καταστροφικό πλήγμα για τις δομές ασφαλείας της ηπείρου.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα μεταβούν στην Ουάσιγκτον την επόμενη εβδομάδα σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τον Τραμπ από το πλευρό της Ρωσίας και την εγκατάλειψη των αμερικανικών δεσμεύσεων στην Ευρώπη και την Ουκρανία.
Το ΝΑΤΟ σε αμφιβολία
Την Παρασκευή, ο Μερτς είπε ότι η Γερμανία θα πρέπει τώρα να αναζητήσει αλλού τις αμυντικές της συμμαχίες.
«Πρέπει να προετοιμαστούμε για το ενδεχόμενο ο Ντόναλντ Τραμπ να μην τηρήσει πλέον άνευ όρων την αμοιβαία αμυντική δέσμευση του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Μερτς σε συνέντευξή του στο γερμανικό τηλεοπτικό δίκτυο ZDF. «Γι’ αυτό, κατά την άποψή μου, είναι ζωτικής σημασίας οι Ευρωπαίοι να καταβάλουν τις μεγαλύτερες δυνατές προσπάθειες για να διασφαλίσουν ότι είμαστε τουλάχιστον ικανοί να υπερασπιστούμε μόνοι μας την ευρωπαϊκή ήπειρο».
Η Γερμανία είναι μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που φιλοξενούν πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ στο πλαίσιο της πολιτικής ανταλλαγής πυρηνικών του ΝΑΤΟ, μαζί με την Ιταλία, την Ολλανδία και το Βέλγιο.
Ο Εμμανουέλ Μακρόν έκανε μια μεγάλη προσπάθεια να προωθήσει την ιδέα μιας «ευρωπαϊκής» γαλλικής πυρηνικής αποτροπής το 2020 και ένας αξιωματούχος των Ηλυσίων είπε ότι οι δηλώσεις του Μερτς έδειξαν ότι η υποστήριξη επιτέλους αυξανόταν.
Το Παρίσι προσφέρθηκε να ξεκινήσει συνομιλίες για τη Γαλλία που θα βρει έναν τρόπο να μοιραστεί το πυρηνικό της οπλοστάσιο με τη Γερμανία ήδη από το 2007, αλλά ο πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί έλαβε ένα σκληρό «όχι» από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ.
Οι επακόλουθες γαλλικές απόπειρες ατομικής διπλωματίας απέτυχαν επίσης να κερδίσουν έλξη στο Βερολίνο.
Ο Μακρόν έκανε μια σημαντική προσπάθεια να προωθήσει την ιδέα μιας «ευρωπαϊκής» γαλλικής πυρηνικής αποτροπής το 2020 και ένας αξιωματούχος των Ηλυσίων είπε ότι οι δηλώσεις του Μερτς έδειξαν ότι η υποστήριξη επιτέλους αυξανόταν. «Σε απάντηση στην πρόσκληση που έστειλε η Γαλλία στους εταίρους της που θέλουν να συζητήσουν τη σημασία της ομιλίας του προέδρου τον Φεβρουάριο του 2020 και την ευρωπαϊκή διάσταση της [γαλλικής] αποτροπής, παρατηρήσαμε ότι το ενδιαφέρον έχει αυξηθεί μόνο, ιδίως μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία», δήλωσε ο αξιωματούχος από το προεδρικό γραφείο.
Δεδομένης της μακράς ιστορίας της γαλλικής απογοήτευσης με το Βερολίνο, τα σχόλια του Merz έγιναν δεκτά από πολιτικούς, αξιωματούχους και αναλυτές στη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Το ότι ένας μελλοντικός καγκελάριος, αρχηγός των [Χριστιανοδημοκρατών] θα πρέπει να πει ότι αυτό είναι τεράστιο, δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι αντίστοιχο στη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή, αλλά είναι ανάλογο με το σοκ που προκάλεσαν οι [αμερικανικές] δηλώσεις», είπε ένας Γάλλος αξιωματούχος που ασχολείται με τη στρατιωτική πολιτική, ο οποίος έδωσε ανωνυμία για να συζητήσει ευαίσθητα θέματα.
«Από πολλές απόψεις, αυτό που συμβαίνει είναι λίγο θετικό. Για δεκαετίες, υπό το πρόσχημα του υπερατλαντισμού, χάνουμε το ενδιαφέρον μας για την άμυνα και αφήνουμε τις ΗΠΑ να αποφασίσουν. Είναι επίσης μια ευκαιρία για την Ευρώπη να πάρει την κατάσταση στα χέρια της».
‘Εκπληκτικός’
Ο Jean-Louis Thiériot, πρώην υφυπουργός Άμυνας στη Γαλλία, τώρα βουλευτής στην επιτροπή άμυνας της Εθνοσυνέλευσης, είπε ότι η παρέμβαση του Merz ήταν «εντυπωσιακή».
Τα λόγια του δείχνουν «πόσο σοβαρά παίρνει τον κίνδυνο αποσύνδεσης από τις ΗΠΑ, και συνεπώς το τέλος της αμερικανικής πυρηνικής ομπρέλας», είπε ο Τιεριό. «Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή από τα παλιά χρόνια, όταν δεν μας έπαιρναν πολύ στα σοβαρά, ειδικά όσον αφορά τον όγκο», πρόσθεσε, αναφερόμενος στην προηγούμενη κριτική ότι η Γαλλία δεν έχει τόσες πυρηνικές κεφαλές όπως οι ΗΠΑ ή η Ρωσία.
«Αυτό δείχνει τόσο τη σοβαρότητα της κατάστασης εντός της συμμαχίας όσο και τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η γαλλική και βρετανική αποτροπή», πρόσθεσε.
Αλλού υπήρχε σκεπτικισμός ότι το γαλλικό κοινό θα υποστήριζε την επέκταση των πυρηνικών υποχρεώσεων της χώρας για να καλύψει τη Γερμανία με τον τρόπο που προφανώς φανταζόταν ο Μερτς, αν και ορισμένοι παρατηρητές εξακολουθούσαν να βλέπουν πιθανότητες για συνομιλίες με το Ηνωμένο Βασίλειο
Τα σχόλια του Μερτς ενθάρρυναν τους πολιτικούς του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας που θέλουν ο Στάρμερ να προχωρήσει περαιτέρω στην υποστήριξη των Ευρωπαίων συμμάχων. Ο Tan Dhesi, ανώτερος βουλευτής στο κόμμα του Starmer, χαιρέτισε τη συζήτηση σχετικά με το πώς το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να συμβάλει στην ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής αποτροπής.
“Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο για την άμυνα και την ασφάλεια της ηπείρου μας, δεδομένων των ιμπεριαλιστικών σχεδίων της Ρωσίας, εμείς ως έθνος πρέπει να δείξουμε ηγεσία. Αυτό περιμένουν και οι φίλοι και οι σύμμαχοί μας από εμάς”, δήλωσε ο Dhesi, ο ανώτερος βουλευτής των Εργατικών που προεδρεύει της επιτροπής άμυνας του βρετανικού κοινοβουλίου. «Δεδομένης της πιθανής απουσίας ή της σημαντικής μείωσης της αμερικανικής παρουσίας, τώρα είναι η ώρα μας ως έθνος να αναλάβουμε την ηγεσία στην άμυνα για την ευρωπαϊκή ήπειρο».
Ως μέρος των υφιστάμενων δεσμεύσεων της Βρετανίας στο ΝΑΤΟ, το ΗΒ παρέχει ήδη μια πυρηνική ομπρέλα σε Ευρωπαίους συμμάχους που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας. Η γαλλική θέση είναι διαφορετική. Το Παρίσι επιμένει ότι τα λεγόμενα ζωτικά του συμφέροντα, τα οποία η πυρηνική αποτροπή έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει, έχουν ευρωπαϊκή διάσταση, αλλά δεν έχει δεσμευτεί στον κοινό πυρηνικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ με τον ίδιο τρόπο που έχουν ήδη οι Βρετανοί.
Η βρετανική κυβέρνηση δεν είχε κανένα άμεσο σχόλιο για τα σχόλια του Μερτς, αλλά οποιαδήποτε ιδέα για την οικοδόμηση ενός νέου ευρωπαϊκού καθεστώτος πυρηνικής άμυνας – που θα ήταν καλό αν οι ΗΠΑ αρνηθούν το ΝΑΤΟ – είναι ένα εξαιρετικά λεπτό θέμα για το Ηνωμένο Βασίλειο, του οποίου το πυρηνικό πρόγραμμα πυραύλων είναι σε μεγάλο βαθμό ενσωματωμένο με το αμερικανικό.
«Προφανώς το επίπεδο άγχους στο Βερολίνο αυτή τη στιγμή είναι ιδιαίτερα υψηλό», δήλωσε ο Łukasz Kulesa, διευθυντής πυρηνικής πολιτικής στο αμυντικό think-tank του Royal United Services Institute στο Λονδίνο. «Σε αυτό το σημείο δεν έχουμε ακόμη σαφείς ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ θα επανεξετάσουν το ρόλο τους στην παροχή εκτεταμένης πυρηνικής αποτροπής μέσω του ΝΑΤΟ στους υπόλοιπους συμμάχους, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας. Οπότε, κατά μία έννοια, έχει να κάνει περισσότερο με την προετοιμασία για μια πιθανή επιλογή».
Ένα από τα πολλά ερωτήματα θα είναι εάν θα επινοηθεί νέο αποτρεπτικό μέσο με επίκεντρο την Ευρώπη μέσω των δομών του ΝΑΤΟ, είπε ο Κουλέσα. «Σε αυτό το σημείο νομίζω ότι αξίζει να κάνουμε μια πιο λεπτομερή συζήτηση για το πώς μια τέτοια πυρηνική αποτροπή υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας θα μπορούσε να γίνει αξιόπιστη».
Η δήλωση του Μερτς τώρα «χρειάζεται μακροπρόθεσμη παρακολούθηση σε πολιτικό επίπεδο, τόσο από τη γαλλική όσο και από τη γερμανική πλευρά», δήλωσε η Héloïse Fayet, ερευνήτρια στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων στο Παρίσι, η οποία είναι ειδικός στην πυρηνική αποτροπή.
«Είναι στο τραπέζι εδώ και πέντε χρόνια και αν δεν το συζητήσουμε τώρα, όταν η Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο, δεν θα μιλήσουμε ποτέ για αυτό», είπε
